Huibert
Willem van Rhijn (1813 -1895)
_bestanden/image002.jpg)
Huibert Willem van Rhijn (IX.b)
werd op 3-9-1813 geboren als 2e zoon van Arnoldus, geneesheer te Naaldwijk en Zwammerdam,later te Leiderdorp, en Adriana Johanna Pelkrnan.Arnoldus was de eerste arts in de familie van
Rhijn.
Na zijn Medische Studie (te Leiden) vestigde H.W.zich in 1839 te Zutphen als Doctor medicinae,rnaar ook als Doctor chirurgiae
et artis obstetriciae:
naast geneesheer dus ook bedreven in de verloskunde en de-/
chirurgie.Hij werd hiermee de eerste chirurg in de Graafschap.
In 1842 trouwde hij met Maria Elisabeth Roelofsz.,geboren te Bloemendaal op 26 september 1823.Zij kregen 5
kinderen waarvan mijn grootvader Adriaan
Van zijn medisch werk kunnen wij lezen in de notulen van de Geneeskundige
Kring Zutphen "Iungit atque
Docet" (verenigt en onderwijst),mede door hem in 1844 opgericht.Jaren was hij
vice-president en president tot vlak voor zijn dood in 1895.De Kring kwam voort
uit een "Leesgezelschap" gesticht in 1837.Men wilde echter meer met
"de vooruitgang der geneeskundige wetenschap bekend blijven".Als doel
van de Kring werd daarom geformuleerd:"De aankweeking
van het vriendschappelijk verkeer tussen en de bevordering der
wetenschappelijke werkdadigheid van de geneesheren der stad Zutphen en van hare omtrek".De
jaarlijkse contributie bedroeg F2.50!
Kennelijk betrof het een groep geneesheren
die de kwaliteit van de geneeskunde ter harte ging en ook later zich sterk
maakte uniforme eisen aan artsen te stellen.
In die tijd waren er verschillende medici:de stadsheelmeesters,de vroedmeesters,de
plattelandsheelmeester etc. Slechts de universitaire opleiding tot medicinae doctor etc,de opleiding
aan de Militaire Geneeskundige School tot Officieren van Gezondheid waren
geregeld, terwijl stadsheelmeesters en vroedmeesters
op Klinische Scholen te Rotterdam en Amsterdam opgeleid werden.Voor het overige
werden er geen officiële eisen gesteld en was er van enige inspectie in
praktijk geen sprake. Holland in 1845 maakte een stormachtige ontwikkeling door
na de vernederende Franse overheersing en de teleurstellende Belgische
opstand.Na het aftreden van de eigengereide koning Willem I was pas in 1848
ruimte voor een nieuwe grondwet met meer democratische rechten.Ook ten opzichte
van omliggende landen was er een grote achterstand in Nederland,waardoor veel armoede. In 1840 bevatte Zutphen 1403 huizen
en 11.113 zielen. Een ziekenhuis:het Oude en Nieuwe Gasthuis
was zowel voor zieken,als voor krankzinnigen en proveniers.Vervolgens een oude liedenhuis: Bornhof geheten,
en twee weeshuizen.
De notulen van de Kring doorlezend (allen nog bewaard en
heruitgegeven) werden vele nieuwe behandelingen, ook uit het ~ buitenland,
tijdens vergaderingen besproken en gedemonstreerd, waarbij H.W.van Rhijn veelal chirurgische, verloskundige of
kindergeneeskundige onderwerpen besprak.Als voorbeeld werd door hem in 1853 de
tracheotomie beschreven, noodzakelijk voor diphtherie,waarbij
een gat in de luchtpijp wordt gemaakt, een canule ingebracht, waardoor de
ademhaling mogelijk bleef ondanks dat de keel door "membranen"
verstopt was:een methode die tot op heden in
noodgevallen van verstikking nog steeds toegepast wordt.
In 1887 beschrijft hij een methode uit een Franse
tijdschrift om kinkhoest te behandelen met inblazingen van antiseptica
in de neus van de patiënt om de verwekker:de kinkhoestbacterie te doden! In
1877 introduceert hij zijn zoon Adriaan Johan, die geneesheer
is geworden te Zutphen.
Uitgebreide discussies vinden in 1848 plaats omtrent
de eisen die aan de opleiding van artsen gesteld moeten worden en het toezicht
op de graad van bekwaamheid.Ook elders in het land worden commissies
opgericht,die dienen te rapporteren aan "Het geneeskundig congres" .Uit dit congres kwam uiteindelijk in 1849 de
Maatschappij tot bevordering der geneeskunst voort. Hierbij vertegenwoordigde Dr J.N.Ramaer en Dr H.W.
De grondslag voor de oprichting van de Maatschappij betrof de beheofte aan "eenheid van den geneeskundige
stand".Uitvoerige en hooglopende discussies vinden plaats in de Kring
tussen de leden met ieder zo'n verschillende
opleidingsgraad en status.Uit eindelijk besluit men toch aan te bevelen tot
"een stand van geneeskundigen" met "een graad van
bekwaamheid",te toetsen door examens aan een
hogeschool in den lande.
Na enkele vergaderingen kwam men tot een 9 tal aanbevelingen aan
de Maatschappij betreffende de organisatie van de Medische zorg ter plekke.Een
en ander leidde uiteindelijk tot de Wet op de Volksgezondheid van 1865.Men ging
zelfs zover aan te bevelen (8e) "controle der geneeskunstbeoefenaren door
districtsartsen om te verhoeden dat zij door te grote giften van sommige geneesmiddelen
of te langdurig gebruik daarvan de hun toevertrouwde zielen nadeel
toebrengen," nog steeds een actueel onderwerp! H.W. blijkt in de
discussies een man van de letter (of van het woord?): hij brengt ter discussie
niet (Maatschappij tot bevordering der) geneeskunst als naam te kiezen, maar
der geneeskunde: hij voelt in het laatste "een ruimere zin" en een
"uitdrukking der wetenschappelijke rigting".Uiteindelijk
verwerpt de Kring zijn bezwaar door te stellen dat "onze tijd het verband tusschen wetenschap en kunst koestert"
. In
juni
1893 "verhaalt de heer van Rhijn sr. van zijn
onlangs afgelegd bezoek te Parijs aan Pasteur en zijn instituut". (H.W.
was toen reeds 80!)"Door een assistent werd
spreker in het laboratorium, in de stallen enz. rondgeleid en met de meeste
bereidwilligheid ingelicht".Ook zijn zoon A.J. bezocht Parijs tijdens zijn
studie.Van zijn hand zijn nog collegedictaten met patientbeschrijvingen
in mijn bezit.
In juli 1895 overlijdt H.W.van Rhijn.In de vergadering van augustus 1895 i "noodigt de vice-voorzitter van Dissel de leden op te staan
en wijdt 1 daarop enige gevoelvolle en waarderende woorden aan de nagedachtenis
van , de onlangs overleden voorzitter,H.W.van Rhijn,den laatst overgebleven stichter van de Nederlandsche Maatschappij tot bevordering de
Geneeskunst".
litt."Iungit atque Docet" gedenkboek
uitgegeven ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan van de Geneeskundige Kring
Zutphen door Th.Flohil- Verschuur,arts
en F.Schreuder,arts.